Bulimia Nervosa (Blumia Nervoza): Belirtiler, Nedenler, Tedavi ve İyileşme Rehberi

Bulimia nervosa nedir?

Bulimia nervosa; kısa sürede olağanüstü miktarda yeme (tıkınırcasına yeme) ve hemen ardından gelen uygunsuz telafi davranışlarının yinelendiği bir yeme bozukluğudur. Kişi çoğu zaman yeme sırasında kontrolünü kaybettiğini hisseder; utanç ve suçluluk duygularıyla telafi etmeye yönelir. Her beden ağırlığında görülebilir; dış görünüşten anlaşılmayabilir.

Belirtiler ve DSM-5-TR tanı kriterleri

DSM-5-TR’a göre temel ölçütler kısaca şöyledir:

• Tekrarlayan tıkınırcasına yeme: Kısa sürede olağanüstü miktarda yeme + kontrol kaybı hissi.
• Tekrarlayan uygunsuz telafi davranışları: Kendi kendini kusturma, laksatif/diüretik/iştah kesici kötüye kullanımı, uzun açlık ya da aşırı egzersiz.
• Sıklık ve süre: Bu döngülerin ortalama haftada en az bir kez olmak üzere en az üç ay sürmesi.
• Öz-değerlendirme: Beden ağırlığı ve biçimi kişinin kendini değerlendirmesinde aşırı belirleyici olur.
• Örtüşen bozukluklar: Anoreksiya nervosa ile karışabileceği için klinik değerlendirme şarttır.

Uyarıcı belirtiler

• Gizli yeme, yiyecek stoklama, çok hızlı yeme
• Yemekten sonra sık tuvalete gitme, boğaz tahrişi, parmak eklemlerinde sürtünme izleri
• Diş minesinde aşınma, ağız kuruluğu, tükürük bezlerinde şişlik
• Sık kilo dalgalanması, yoğun beden memnuniyetsizliği
• Duygu durum dalgalanmaları, utanç ve suçluluk

Önemli: Bu yazı bilgilendirme amaçlıdır; tanı yalnızca uzmanlar tarafından klinik değerlendirme ile konur.

Nedenler ve risk faktörleri

Tek bir neden yoktur; biyolojik, psikolojik ve çevresel etkenler birlikte rol oynar.

• Biyolojik: Genetik yatkınlık, açlık-doygunluk sinyallerindeki düzensizlikler, aile öyküsü.
• Psikolojik: Mükemmeliyetçilik, düşük öz şefkat, duygu düzenleme güçlükleri.
• Çevresel: Diyet kültürü, kilo zorbalığı, şekil/performans baskısı (ör. bazı sporlar, dans).
• Eş tanılar: Anksiyete, depresyon, travma sonrası belirtiler, madde kullanım bozuklukları.

İlgili okumalar: Kültürlerde görülen stres bozuklukları, Sağlık & wellness trendleri, İş hayatında tükenmişlik.

Sık görülen davranış örüntüleri

• Yalnız yeme, yiyecek saklama, “yasaklı yiyecek” listeleri
• “Kısıtlama → tıkınma → telafi → suçluluk” döngüsü
• Telafi amacıyla aşırı egzersiz; yoğun kalori sayma, sık tartılma
• Olumsuz duyguları bastırmak için yeme; sosyal ortamlardan kaçınma

Tıbbi komplikasyonlar ve acil belirtiler

Bulimia yalnızca psikolojiyi değil, bedensel sağlığı da etkiler:

• Elektrolit bozuklukları: Özellikle hipokalemi (düşük potasyum) kalpte ritim bozukluklarına yol açabilir.
• Ağız-diş sağlığı: Minede erozyon, hassasiyet, çürük; tükürük bezi şişliği; boğaz tahrişi ve reflü.
• Gastrointestinal: Özofajit, mide ağrısı; laksatif kötüye kullanımına bağlı bağırsak sorunları.
• Endokrin ve nörolojik: Adet düzensizlikleri, baş dönmesi, halsizlik.
• Psikososyal etkiler: İzolasyon, akademik/iş performansında düşüş, ilişkisel çatışmalar.

Acil yardım gerektirebilecek belirtiler: Bayılma, göğüs ağrısı, çarpıntı, kanlı kusma, şiddetli karın ağrısı, uzun süre idrar yapamama, zihinsel bulanıklık. Türkiye’de 112 Acil’i arayın.

Etkili tedaviler (CBT-E, beslenme, ilaç, aile temelli)

En iyi sonuçlar genellikle multidisipliner (psikiyatrist, klinik psikolog, diyetisyen ve gerektiğinde aile) yaklaşımla alınır.

CBT-E (Geliştirilmiş Bilişsel Davranışçı Terapi)

CBT-E, bulimia ve diğer yeme bozukluklarında güçlü kanıta sahip, yapılandırılmış bir programdır. Amaç; düzensiz yeme döngülerini, beden odaklı düşünce ve davranışları değiştirmek ve düzenli yeme ritmi kurmaktır. Yaklaşık 20 seans sürer; ev ödevleri ve kayıt tutma içerir.

Beslenme terapisi ve tıbbi izlem

• Günde 3 ana + 2-3 ara öğün ile düzenli yeme.
• Aşırı açlıkların önlenmesi; “yasaklı yiyecek” listesinin kaldırılması.
• Elektrolitler, vital bulgular ve diş sağlığı için düzenli hekim kontrolü.

İlaç tedavisi

Fluoksetin 60 mg/gün gibi bazı SSRI’lar tıkınma/kusma sıklığını azaltmada faydalı olabilir. İlaçlar tek başına çözüm değildir; psikoterapi ve beslenme müdahaleleri ile birlikte planlanır. İlaç kararı hekimledir.

Diğer kanıta dayalı yaklaşımlar

• IPT (Kişilerarası Terapi): İlişkisel stresörlerin baskın olduğu olgularda etkilidir.
• FBT (Aile Temelli Terapi): Özellikle ergenlerde aile katılımıyla güçlü sonuçlar verir.
• Eşlik eden durumların tedavisi: Anksiyete, depresyon, madde kullanımı gibi durumlara paralel müdahale gerekir.

Günlük yaşamda işe yarar stratejiler

• Yapılandırılmış yeme planı: 3–4 saatten uzun aç kalmamaya özen gösterin.
• Tetikleyici günlüğü: Tıkınma öncesi duygu/düşünceleri kısa notlarla kaydedin.
• Alışveriş ve ev düzeni: Aşırı tetikleyici stoklardan kaçının; porsiyon planlayın.
• Dijital hijyen: Tetikleyici diyet/beden içeriklerini sessize alın.
• Hareket: Telafi amacıyla değil, iyi oluş için nazik hareket (yürüyüş, esneme).
• Öz-şefkat: “Mükemmel” yerine “yeterince iyi” hedefi belirleyin; küçük ilerlemeleri kutlayın.

İlgili içerik: Kronotip ve rutin kurma.

Yakınımda bulimia varsa nasıl destek olurum?

• Yargısız dinleyin: “Neden böyle yapıyorsun?” yerine “Yanındayım; birlikte çözüm arayabiliriz.”
• Pratik destek verin: Randevu planlama, birlikte öğün düzeni kurma.
• Dil hassasiyeti: Beden/kilo yorumlarını minimize edin; süreç odaklı övgü kullanın.
• Krize hazırlık: Acil belirtileri bilin; gerekirse 112’yi arayın.

Nüks önleme ve iyileşmeyi sürdürme

• Erken uyarı işaretleri listesi: Öğün atlama, artan tartılma sıklığı, “yasaklı yiyecek” listelerinin geri dönmesi.
• Koruyucu rutinler: Düzenli yemek, uyku, sosyal temas ve nazik hareket.
• Plan B: Zor günlerde başvurulacak kişiler ve adımların kısa listesi.
• Takip: Terapi bittikten sonra periyodik kontrol görüşmeleri.

Sık sorulan sorular (SSS)

Bulimia nervosa anoreksiden nasıl ayrılır?

Bulimiada tıkınma ve telafi döngüleri merkezdeyken; anorekside ısrarlı kısıtlama ve belirgin kilo düşüklüğü ön plandadır. Kesin ayrım klinik değerlendirmeyle yapılır; iki bozukluk bir arada da görülebilir.

“Hızlı çözüm” var mı?

Yok. En iyi kanıt; yapılandırılmış psikoterapi (özellikle CBT-E) + beslenme normalizasyonu + gerektiğinde ilaç kombinasyonunu destekler.

Kilo almak zorunda mıyım?

Bulimia her beden ağırlığında görülebilir. Hedef sayılar değil; fizyolojik denge, düzenli yeme ve sağlıklı düşünce-davranış döngüleridir.

Ne zaman doktora başvurmalıyım?

Tıkınma/telafi döngüleri birkaç haftadır sürüyorsa, günlük işlevsellik etkileniyorsa veya acil belirtilerden biri varsa derhal başvurun.

Kaynaklar ve destek

Türkiye’de acil durumda: 112 Acil. Rutin başvurular için aile hekimi veya ruh sağlığı profesyoneline başvurun.

• NICE Kılavuzu: Yeme Bozukluklarının Tanınması ve Tedavisi
• Stres & kültür
• Tükenmişlik
• Wellness trendleri

Tıbbi uyarı: Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır; tanı ve tedavi için hekim/uzman görüşünün yerini tutmaz.