Dünya COVID-19 pandemisinin etkilerini hâlâ hissederken, Çin’in Yunnan Eyaleti'nde 2025 başında bildirilen Hantavirüs kaynaklı bir ölüm vakası yeniden endişeleri gündeme taşıdı. Her ne kadar Hantavirüs yeni bir virüs olmasa da, küresel sağlık otoriteleri bu virüse karşı farkındalığın artırılması gerektiğini vurguluyor. Peki Hantavirüs nedir, nasıl bulaşır, belirtileri nelerdir ve ondan nasıl korunabiliriz?
Hantavirüs Nedir?
Hantavirüs, Bunyaviridae ailesine ait, tek sarmallı RNA içeren bir virüstür. İlk olarak 1978 yılında Güney Kore’nin Hantaan Nehri çevresinde tespit edildiği için bu ismi almıştır.
Virüsün iki temel klinik formu bulunmaktadır:
Hantavirüs Nasıl Bulaşır?
Hantavirüsün doğal taşıyıcıları fareler ve kemirgenlerdir. Bu hayvanlar virüsü taşır ancak hastalanmazlar. İnsanlara bulaşması ise şu yollarla gerçekleşebilir:
-
Enfekte kemirgenlerin idrarı, dışkısı veya tükürüğüyle kontamine olmuş ortamdaki havanın solunması
-
Kemirgenlerin temas ettiği yüzeylere çıplak elle dokunmak (özellikle el-yüz teması sonrası)
-
Kemirgen ısırığıyla bulaşma oldukça nadirdir.
-
Gıda yoluyla bulaşma teorik olarak mümkün olsa da mide asidine dayanıklılığı düşük olduğu için nadir görülür.
-
İnsandan insana bulaşmaz.
Hantavirüs; kedi, köpek, tavuk, inek gibi evcil ya da çiftlik hayvanlarıyla doğrudan taşınmaz. Ancak bu hayvanlar virüslü kemirgenlerle temas ederse virüsü pasif taşıyıcı olabilirler.
Kuluçka Süresi ve Bulaşma Dinamikleri
Virüsle temastan sonra belirtiler genellikle 1 ila 5 hafta içinde ortaya çıkar. Ortalama kuluçka süresi 12 ila 21 gün olsa da bireysel farklılıklara göre 5 ila 60 gün arası değişebilir.
Hantavirüs Enfeksiyonunun Belirtileri
Virüsün etkilediği sendroma göre belirtiler değişkenlik gösterir. Ancak temel olarak, damar geçirgenliğinde artış ve organ yetmezliği ile seyreden ciddi viral bir enfeksiyondur.
Erken Belirtiler
-
Ani ve yüksek ateş
-
Bel, kalça, sırt gibi büyük kaslarda ağrı
-
Baş ağrısı, baş dönmesi
-
Bulantı, kusma, karın ağrısı
-
İshal ve halsizlik
Geç Belirtiler
-
Öksürük, nefes darlığı
-
Akciğer ödemi (HPS sendromunda)
-
Böbrek yetmezliği, oligüri (HFRS sendromunda)
-
Şok, tansiyon düşüklüğü
-
Peteşiyel döküntüler ve kanamalar
HFRS sendromunda hastalık genellikle birkaç hafta sürerken; HPS daha ani ve ölümcül seyredebilir.
Hantavirüs Pulmoner Sendromu (HPS)
Özellikle Amerika kıtasında rastlanan bu tablo:
klasik bulgularıdır. Laboratuvar testlerinde lökositoz, trombosit düşüklüğü ve LDH yüksekliği dikkat çeker. Histopatolojik olarak interstisiyel pnömoni ve yaygın pulmoner ödem saptanır.
Hemorajik Ateşli Renal Sendrom (HFRS)
Asya ve Avrupa’da görülen HFRS, böbrekleri hedef alır. Belirtiler:
Vakaların %7’sinde ölümle sonuçlanabileceği için erken teşhis çok önemlidir.
Tanı Yöntemleri
Hantavirüs enfeksiyonu tanısında şu yöntemler kullanılır:
-
ELISA ve immunfloresan testler (antikor taraması)
-
PCR testi (virüs RNA’sının tespiti)
-
İmmunhistokimya (dokularda viral proteinlerin gösterilmesi)
Hantavirüs Tedavisi Var mı?
Şu an için Hantavirüse özel bir aşı ya da antiviral tedavi bulunmamaktadır. Tedavi, tamamen semptomlara yöneliktir:
-
HPS durumunda: Yoğun bakım, solunum desteği (oksijen veya entübasyon), sıvı-elektrolit dengesi sağlanması.
-
HFRS durumunda: Böbrek yetmezliği gelişirse hemodiyaliz uygulanabilir.
-
Ağır vakalarda destek tedavisi dışında spesifik bir antiviral ajan henüz etkin bulunmamıştır.
2025 itibarıyla bazı ülkelerde klinik araştırmalar devam etmektedir ancak onaylanmış bir tedavi protokolü henüz yoktur.
Hantavirüsten Korunma Yolları
En etkili korunma yöntemi, kemirgenlerle teması önlemektir.
Alınabilecek Önlemler:
-
Fare ve kemirgenleri evden uzak tutun, açıkta gıda bırakmayın.
-
Evcil hayvanlarınızın (özellikle kedilerin) kemirgenleri yemesi engellenmelidir.
-
Temizlik sırasında mutlaka maske ve eldiven kullanın.
-
Ortak kullanım alanlarında fare izine rastlandıysa, alan suyla bastırılarak ve deterjanla temizlenmelidir.
-
Kemirgen dışkısı, ölüsü ya da salgısı olan alanlarda bulunulacaksa kişisel koruyucu ekipman kullanılmalıdır.
Sonuç: Hantavirüs Bilinçle Yönetilmesi Gereken Bir Risk
2025 yılında dünya hâlâ viral enfeksiyonlara karşı dikkatli olmak zorunda. Hantavirüs, yaygın olmamakla birlikte ciddi sonuçlara yol açabilen bir virüstür. Enfeksiyon insandan insana bulaşmasa da, kemirgen kontrolü ve kişisel hijyen önlemleri hastalığın önlenmesinde kilit rol oynar.
Özellikle kırsal bölgelerde yaşayanlar ve depo, çiftlik, ahır gibi alanlarda çalışan bireyler bu konuda daha dikkatli olmalıdır. Şüpheli durumlarda mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.