Bubonik veba ya da hıyarcıklı veba olarak da bilinen veba salgını yeniden patlak verdi. Yersinia pestis bakterisi tarafından, ilk etapta vahşi kemirgenleri etkileyen, ardından da insanlara ve diğer canlılara pirelerle geçen, çok bulaşıcı ve öldürücü salgın hastalıktır.
Bubonik Veba Bulaşma Yolları
Bubonik veba insana nasıl bulaşır sorusu akılları kurcalarken buna açıklık getirmiş olalım. İnsanlara, pire ısırması sonucu, kontamine sıvı ya da dokularla doğrudan temasla geçtiği gibi veba zatürresi bulunan kişinin öksürmesi sonucu havaya bırakmış olduğu damlacıkların solunum vasıtasıyla da bulaşır. Damlacıklarla bulaşma en hızlı bulaşma şeklidir. Nadiren üzerinde veba bakterisi barındıran gıdaların sindirim yoluyla alımında da bulaşma gözlenir. Son senelerde kedilerden veba bulaşması yine damlacıklarla gerçekleşir.
Bubonik Veba Belirtileri
Bakteri bedene girdikten sonra geçen 2-8 günlük zamanlaması olan kuluçka döneminden sonra ani ateş, baş ağrısı, halsizlik, titreme ve kusma görülür. Vebanın bulaşma yoluna bağlı hastalığın üç formu bulunur:
Bubonik veba: En sık karşılaşılan Veba formudur. Kara Ölüm’ olarak da adlandırılır. Pirenin ısırdığı ve bakterilerin vücuda girdiği alana en yakında bulunan lenf bezlerinde çok şiddetli ağrılı şişlikler ile iltihaplanma görülür. İleri seviyelerde iltihaplı lenf nödülleri akıntılı bir şekil alır. Eğer ki tedaviye hızla başlanmadığı takdirde bakteriler hızla vücuda yayılarak septisemik forma çevirebilir.
Septisemik Veba: Bakteriler vücut içerisine girdiği zaman bubon oluşturmadan kan dolaşımına ulaşırsa bu form oluşur. Bakteri eğer ki pire ısırığı veya enfekte olan maddenin ciltteki çatlaklardan doğrudan temasıyla da girebilir. Ayrıca ilerlemiş durumdaki bubonik veba da ileriki zamanla septisemik forma geçebilir. Ateş, titreme, zayıflama, mide ağrısı, cilt dokusunda ve iç organlarda kanamalar görülür. Tüm bu bulgulara bağlı olarak ellerde, ayaklarda ve burun bölgesinde dokuların ölümüne bağlı olarak siyahlaşma meydana gelir.
Pnömonik Veba diğer adıyla akciğer vebası: En öldürücü olan ve görülme oranı en düşük olan formdur. Tedavisiz septisemik ya da ilerlemiş seviyede bubonik veba formunun kan yoluyla akciğerlere gitmesi ya da enfekte parçacığın soluk ile alınmasıyla ortaya çıkabilir. Akciğer vebası havaya saçtıkları parçacıklarla yayılıma yol açarlar. Ateş, sık öksürük, solunum zorluğu, göğüs ağrısı, kanlı ya da mukuslu balgam ve şok görülür. Tedavi görmeyen vakalar 2-3 gün içerisinde ölümle sonuçlanır.
Bubonik Veba Tanısı
Bubonik veba tanısı, hastanın öyküsü, kan tahlilleri, lenf bezine yapılan biyopsi sonrasında konur. Veba hastalığında ciddi komplikasyonlar sonucunda yaşamın kaybedilmesine engel olunabilmek adına erken tanı ve zamanında tedavi önemlidir.
Yolcular için risk Unsurları
Her yıl dünya genelinde 1.000-2.500 kadar veba vakası görülmektedir. Veba, Asya’nın büyük bir bölümünde, Afrika’nın bazı bölgelerinde, Güney Amerika’nın kuzeyinde, Kuzey Amerika’nın güney-batı bölgesinde görülmektedir. Dünyanın birçok yerinde sıçanlarda veba enfeksiyonu odakları bulunur. Bazı alanlarda, vahşi ve evcil sıçanlar arasında temas yaygındır. Bu da küçük çapta insan vebası salgınlarına ve ara sıra genel salgınlara neden olur. Kentsel salgınlar nadiren Madagaskar’dan bildirilmesine rağmen yolcular için risk genellikle düşüktür. Ancak, veba vakalarının görüldüğü bölgelerdeki kırsal alanlara gidenler ve buralarda kamp yapanlar için risk mevcuttur.
Bubonik Veba Hastalığından Korunma
Bubonik veba hastalığından korunmanın en önemli yolu bulaşmaya sebep olan pirelerin ortadan kaldırılmasına yönelik mücadele yerlerden uzak durmaktır. Çevre temiz olmalı, mümkünse güneş gören alanlar tercih edilmelidir. Veba hastalığı olan kişi ve vebalı hayvanlar ile temastan kaçınılmalıdır. Yeşil alanlarda konaklayacak olanların ya da açık hava programı yapanların mutlaka böcek öldüren spreyler ve koruyucu giysiler kullanmalıdır.
Seyahat Dönüşü Alınacak Öneriler
Eğer ki hasta hissediyorsanız, vücudunuzda daha önce olmayan ısırıklar varsa, yüksek ateş, baş ağrısı, halsiz hissetme durumu, lenf nodüllerinde şişme mevcut ise zaman kaybetmeden doktorunuza ya da sağlık kuruluşuna başvurulması ve yapılan yolculuktan mutlaka bahsedilmesi gerekmektedir.
Veba hastalığı hakkında sıkça sorulan sorular
Veba hastalığı hakkında merak edilen sorular ve yanıtları aşağıda yer almaktadır. İşte en sık sorulan sorular;
Bubonik veba nedir?
Bubonikk veba ya da hıyarcıklı veba nedir sorusu en sık sorulan sorular arasındadır. Yersinia pestis bakterisinin yol açtığı çok ağır bir hastalıktır.
En son hangi ülkede bubonik veba görülmüştür?
Günümüzde Bubonik Veba en son Çin’de görülmüştür.
Veba ilk hangi yıl ortaya çıkmıştır?
Veba salgını 14. Yüzyılda ortaya çıkmış ve 200.000’den fazla ölüme yol açmıştır.
Taun veba hastalığı nedir?
Taun veba hastalığı bilinen veba hastalığıdır. Osmanlıca bu hastalığa Taun adı verilmektedir. Çok ölümcül olan bu hastalık yüzyıllar boyunca çok canlar almıştır.
Veba ilk hangi ülkede görülmüştür?
“Kara Ölüm” adıyla bilinen ve tarihteki en büyük salgın olan, 1346-1353 seneleri arasında görülen veba ilk kez Milattan Önce 1650 yıllarında Mısır’da görülmüştür. Avrupa’da da 6. yüzyılda görülmüş ve 19.yüzyıla dek milyonlarca ölüme yol açmıştır. İtalyanların yayılmasına yol açtığı veba hastalığı İtalyanların her tarafa yaymaları sonucunda Avrupa nüfusunun 1/3 oranında ölüm görülürken, dünya üzerinde hayatını kaybedenlerin sayısı 100 milyonu aşmıştır.
Veba hastalığından söz eden kitaplar hangileridir?
Veba hastalığından Andrew Nikiforuk eserinde, Sean Martin ve de Zeynep Dramalı'nın eserlerinde detaylı şekilde yer verilmiştir.